Parlak ve yakıcı bir güneş ışığı, yüksek sıcaklıklar, az bulut örtüsü, sıcak rüzgarlar, düşük bağıl nem ve hepsinden önemlisi az yağmurlu çöl bir alan düşünün. Kurak ortamı yaratan şey suyun ya da onun yağmur, kar, sis veya çiğ olarak herhangi bir formundaki yokluğudur. Su kıtlığı çöllerde, otlak alanlarda, kırsalda, savanlarda ve park alanlarında öne çıkan bitki örtüsünde belirgin hale geliyor. Peki kurak ortamlar nerelerdir? sorusuna cevap verirsek; toprakta ve bitkilerde meydana gelen yüksek buharlaşmanın ve az doğal yağışın olduğu bölgelerde ortaya çıkar. Bu bir veya daha fazla faktörün bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir. Genellikle kurak ortamlar:
Karanın okyanustan çok uzak olduğu yerlerde,
arazinin bir dağ silsilesinin yağmur gölgesinde olduğu yerlerde,
alçalan havanın buharlaşmayı hızlandırdığı ve yağışın düşük ve öngörülemez olduğu alanlarda,
toprağın elverişsiz ve dengesiz olduğu arazilerde kendini gösterir.
Peki kurak olan bir bölgede bahçemizi nasıl tasarlamalıyız? Her bitki evrim geçirmiş ve doğal ortamına uyum sağlamıştır. Genel olarak tabiat şekilleri ve bitkiler, özellikle iklim ve toprak gibi alanın yetişme koşullarının bir sonucudur. Örneğin, yaprak döken ağaçlardan oluşan ormanlar, yıl boyunca yeterli yağışın olduğu ve toprak neminin düzenli olarak yenilendiği yerlerde ortaya çıkar. Yağışların ilkbaharda yeterli olduğu ancak sıcak yaz aylarında daha az olduğu yerlerde otlaklar ortaya çıkar. Bu koşullar altında, toprak nemi derin değildir ve sık sık yenilenmez. Çöl bitkileri genellikle düşük ve ön görülemeyen yağışların olduğu zamanlarda ortaya çıkar. Toprak nemi sığdır ve nadiren yenilenir. Kurak ortamlar ve bitki türleri, bitkilerin büyümesi ve hayatta kalması için sahip oldukları kaynakları gösterdiğinden, bahçenizde nasıl ve neyi kullanacağınıza dair ipuçları için onlara bakabilirsiniz. Yani nerede yaşadığınızı anladığınızda ve doğayla iş birliği yaptığınızda, doğal kaynakların kullanımını en aza indirmeye hazırlıklı olursunuz ve güzel, verimli, sağlıklı bir bahçeyle ödüllendirilirsiniz.
Çöl ve yarı çöl alanlar aşırılıklarla doludur ve bundan dolayı tanımlanması zordur. Genellikle yılda 250mm den az yağış eksikliğiyle dikkat çekmesine rağmen bazı durumlarda yılda 500mm yağış alır. Örneğin Konya ovası yılda toplamda 300 ile 600mm arası yağış alır. Bu durumda Konya ovası yarı- çöl bir iklime sahip diyebiliriz. Çöl alanlar sadece az yağıştan etkilenmez, aynı zamanda nemin ne zaman geldiği ve toprağa nufüz edip etmediği gibi faktörlerden de etkilenir. Küresel olarak, çoğu çöl alan düşük enlemlerde bulunur ve genellikle ılık- sıcak ile çok sıcak iklimlere sahiptir. Ilık- sıcak çöller, çok sıcak yazlara, az kış nemine ve zaman zaman don olaylarına sahiptir. Çok sıcak çöller ise hemen hemen hiç don olayı yaşamazlar. Soğuk kurakçıl alanlar ise daha yüksek enlemlerde veya yüksek rakımlarda meydana gelir. Bu bölgelerde kışlar donma noktasının altında geçebilir ve nem kar şeklinde oluşur.
Genellikle aşırı kurak alanlarda ve çöllerde 38 derecenin üzerindeki yüksek gündüz sıcaklıkları görülür. Kurakçıl bitki örtüsü seyrek ve toprağı kaplamadığından, toprak nemli alanlara göre iki kat daha fazla güneş ışını alır. Öte yandan çöller geceleri hemen hemen iki kat daha fazla ısı kaybeder çünkü bulut örtüsü bulunmaz. Bu da konforlu bir akşamı beraberinde getirir. Aşırı kurak alanlarda rüzgarlar kurutucudur, nem hızla buharlaşır ve toprak kurur kalır. Bazen yağmur yer yüzüne ulaşamadan buharlaşır. Toprakları iri veya ince taneli, tuzlu, sığ, kayalık veya çakıllı ve minimum veya hiç organik madde içermeyen niteliktedir. Her ne kadar bitkiler bir kurak alandan diğerine farklılıklar gösterse de, bir çok benzer uyum özelliğine sahiptir. Çöller ve kurak alanlar gerçekten doğanın kendi kurakçıl peyzajlarıdır. Ülkemizde; çöl kuraklığı, çok şiddetli kuraklık ve şiddetli kuraklık içeren bölgeler vardır. Çöl kuraklığına sahip bölgeler; Isparta, Burdur, Konya'nın bazı bölgeleri, Karaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin diyebiliriz. Çok şiddetli kuraklık içeren bölgeler ise Osmaniye, Malatya, Afyon diyebiliriz. Şiddetli kuraklık içeren bölgelerin başında ise Ankara'nın belirli bölgeleri, Tunceli, Kahramanmaraş, Aydın, Muğla diyebiliriz.
Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere iyi günler.